Баланың құқығы

Баланың құқығы - бұл адам құқығы категориясының ұғымы және баланың адам ретіндегі қадір-қасиеті мен ерекшелігінен туындайды.

  Баланың құқықтары - бұл олардың негізгі қажеттіліктерінен басқа нәрсе. Бақытты отбасында тәрбиеленуге немесе сүйіспеншілікке құқы жоқ, дегенмен бұл әр адамның өте маңызды қажеттіліктері.

Балалар ата-аналардың билігіне бағынады, ең алдымен оларды қалай тәрбиелейтінін немесе олардың дүниетанымын қалай қалыптастыратындығын ата-аналар шешеді. Бұл әртүрлі құжаттарда жазылған.

  Мыңжылдықтар бойы бала қоғамның болашақ мүшесі ретінде қарастырылды. Тәрбие балаларды белгілі бір әлеуметтік функцияларды орындауға дайындау процесі ретінде түсіндірілді. Тек бірте-бірте, адамның жеке басының ішкі құндылығы туралы түсініктердің қалыптасуымен жаппай сана балада педагогикалық ықпал ету объектісін емес, тәрбиешінің тең құқылы серіктесін көруге үйренді.

   Баланың бұқаралық санадағы құқықтары әлі де көрінетін нәрсе ретінде қабылданады, бірақ мұғалімдердің, ата-аналардың және қоғамдық институттардың күш салуын қажет етпейді.

  «Бала құқықтары» ұғымы жалпы адамзаттық құндылықтар аясында қарастырылатын «адам құқығы» ұғымымен тығыз байланысты. Біз адам бостандығы идеясы әділеттілік туралы идеялармен байланыстырылған және демократия принциптері гуманизм идеалдарымен үйлесетін бірыңғай аксиологиялық кешен туралы айтып отырмыз.

  Бұл түсінік баланы ересек адаммен бірдей қадір-қасиетке ие тұлға ретінде тануға негізделген; айырмашылық ересектердің өз мүдделерін қорғай алатындығында, ал бала оның құқықтарының сақталуына кепілдік беруге дайын адамдардан көмек сұрауға мәжбүр:

1. Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, баланың құқықтарын шектеуге болмайды.

2. Қазақстан Республикасының бала құқықтары туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заңнан және Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады.

3. Барлық балалар тегіне, нәсіліне және ұлтына, әлеуметтік және мүліктік жағдайына, жынысына, тіліне, біліміне, дінге қатынасына, тұрғылықты жеріне, денсаулық жағдайына және балаға және оның ата-анасына немесе басқа заңды өкілдеріне қатысты басқа жағдайларға қарамастан тең құқылы.

4. Әрбір баланың денсаулық сақтауға бөлінбейтін құқығы бар.

Баланың денсаулықты қорғау құқығы қамтамасыз етіледі:

а) Қазақстан Республикасының балалардың денсаулығын қорғау саласындағы заңнамасын қабылдау;

б) балалардың салауатты өмір салтын насихаттау және ынталандыру;

в) балалардың денсаулығын қорғау саласындағы ғылыми зерттеулерді мемлекеттік қолдау;

г) баланың, оның ата-анасының денсаулығының жай-күйін бақылау және балалар ауруларының алдын алу;

д) білікті медициналық көмек көрсету;

е) баланың сау дамуы үшін қажетті қолайлы жағдай жасау;

ж) балаларға арналған сапалы тағамдардың өндірісі мен сатылуын бақылау.

денсаулық сақтауға бөлінбейтін құқығы бар

5. Әр баланың өмір сүру деңгейіне және толық физикалық, ақыл-ой, адамгершілік және рухани дамуына қажетті жағдайларға құқығы бар.

6. Ата-аналар немесе басқа заңды өкілдер өздерінің қабілеттері мен қаржылық мүмкіндіктері шегінде баланың жан-жақты дамуына қажетті өмір сүру жағдайларын жасауға міндетті.

7. Ата-аналар баланы оқытуға, оған қамқорлық жасауға, материалдық қолдау көрсетуге, оның әл-ауқатына қамқорлық жасауға, тұрғын үймен қамтамасыз етуге міндетті.